ارگ سلطانیه یا کهن دژ زنجان؛یادگار دوران مغول ها - مجله دانلود و سرگرمی

این محدوده از دو بخش خندق و حصار تشکیل یافته است. حدّفاصل خندق و حصار (حداقل در جبهه جنوبی) 17 متر و پهنای آن 30 تا 40 متر بوده است. در داخل آن حصار و ارگ سلطنتی قرار گرفته است.

این عنصر به شکل مستطیل به ابعاد 315×295 متر از سنگ سبز تراشیده با 16 برج و یک دروازه با زیبایی خاصی اجرا شده است. ارتفاع حصار در حال حاضر به طور متوسط 4 متر در زیر خاک و منازل مسکونی قرار گرفته است.

این دیوار بزرگ در پِی، یک پیش آمدگی به عنوان ازاره تزئینی دارد و چهار برج به قطر 17/55 متر در گرداگرد آن شناسایی شده است. از موثق ترین منابعی که در حال حاضر ارتفاع حصار را مشخص می نماید، طرح سر رابرت کرپرتر* است. وی برج شمال غربی را به ارتفاع 40 فوت و عرض آن را 12 فوت اندازه گیری نمود.

این قلعه که حدوداً 10 هکتار می باشد، آثار ارزشمندی از معماری و شهرسازی دوران مغول را در خود جای داده است به طوری که متون تاریخی متذکر شده اند، این قلعه دارای عناصر شهری گوناگونی بوده است. رشیدی در کتاب جامع التواریخ بیان می نماید در اندرون قلعه هر کس از امراء موضعی عمارت نموده بودند….

جالب ترین عنصر شهری ارگ سلطانیه، مجموعه معروف به ابواب البّر است. این مجموعه شامل مدرسه، دارالشفاء، دارالضیافه، دارالسیاده، خانقاه، دارالکتب، بیت القانون، دیوان خانه ای به نام کریاس، مسجد جامع و بالاخره آرامگاه سلطنتی با موقوفات بسیار که دارای مدیریت خاصی بوده و خواجه رشیدالدین با عنوان نایب التولیه مدیریت مجموعه را در اختیار داشته است.

با توجه به آنالیز های باستان شناسی، مطالعه در متون تاریخی و شواهد عینی، گویای این حقیقت اند که شهر سلطانیه در اوایل قرن هشتم هجری قمری یکی از شهرهای بسیار مهم کشور بوده است.

پس از مرگ اولجایتو و ابوسعید بهادر که پایه های حکومتی مغول فرو ریخت، شهر سلطانیه نیز به دلایل سیاسی، جغرافیایی، مالی و فرهنگی متروک و متلاشی شد. هم اکنون قسمت اعظم این شهر تاریخی به عنوان یک دایرة المعارف معماری، شهرسازی در خاک مدفون شده است. از آثار این شهر بزرگ تنها سه بنای تاریخی چلبی اوغلی، بقعه ملاحسن کاشانی و گنبد سلطانیه به جامانده است.

*سر رابرت کرپرتر نقاش و نویسنده انگلیسی است که در سال 1817 در خلال سفری که به گرجستان، ایران و ارمنستان نمود، سفرنامه ای تهیه کرد. وی در سال 1842 درگذشت.